کارگردان جوانی که با «آنتیگونه» به صحنه می‌آید
محمدرضا آگاه: استفاده از هوش مصنوعی در طراحی و تولید نمایش، تجربه بسیار دل‌نشینی است
کارگردان نمایش «آنتیگونه» که به‌زودی به صحنه می‌آید، می‌گوید در بخش‌های مختلفی از این نمایش همچون ایده‌پردازی در متن، گرافیک، تبلیغات، طراحی لباس، طراحی صحنه و... از هوش مصنوعی بهره برده است و این رویکرد را تجربه بسیار دل‌نشینی برای گروه خود می‌داند.
به گزارش ایران تئاتر، محمدرضا آگاه کارگردان جوان تئاتر این روزها در حال تمرین نمایش «آنتیگونه» است.
آگاه که فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد بازیگری از دانشگاه هنر تهران است، سال گذشته نمایش «ویتسک» به تهیه‌کنندگی سجاد افشاریان و کوروش شاهونه را به صحنه برده بود.
به بهانه اجرای نمایش جدید او که به‌زودی روی صحنه می‌رود با محمدرضا آگاه به گفتوگو نشستیم.
محمدرضا آگاه کارگردان نمایش «آنتیگونه» می‌گوید: «در این سال‌هایی که کارگردانی می‌کنم همیشه متن‌های پیچیده و شناخته‌شده بیشتر از سایر متن‌ها نظرم را جلب کرده است؛ «آنتیگونه» اما نه به‌زعم بنده که به گواه فیلسوفان و خوانش نظریه‌پردازان بسیاری در جهان یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌های تاریخ است، همان‌طور که هگل فیلسوف شهیر آلمانی درباره‌اش می‌گوید آنتیگونه مؤثرترین و عمیق‌ترین تراژدی موجود در تاریخ است. متن «آنتیگونه» را می‌شود از جهات بسیاری زیر ذره‌بین گرفت همان‌طور که پیش از من، افرادی این کار را در حوزه‌های مختلفی همچون جامعه‌شناسی، روانکاوی، فلسفه، سیاست و... کرده‌اند؛ بنابراین انتخاب چنین نمایشنامه‌ای برای کارگردانی و خوانش نوآورانه از آن بی‌دلیل نبوده و طبیعتاً به دنبال مناسبت‌های موجود و ارتباط‌شان با جهان روزمره مخاطب بوده‌ام که قطعاً در این مسیر با چالش‌هایی نیز روبه‌رو شده و درکل تجربه جالبی برای من و گروهم رقم خورده است. «آنتیگونه» برداشتی آزاد از متن اصلی است و به داستان دختری به نام آنتیگونه می‌پردازد که در برابر قانون شهر می‌ایستد.»
این کارگردان در ادامه درباره استفاده از هوش مصنوعی در اجرای جدیدش به ایران تئاتر گفت: «هوش مصنوعی حوزه تازه و عجیبی است که با سرعت‌بالا و در مقیاس وسیعی در جهان در حال پیشروی و پیشرفت است؛ من نیز به دلیل مطالعاتم در حوزه اجرا، ایده استفاده از این ابزار در ذهنم شکل گرفت، هوش مصنوعی (AI) در بخش‌های مختلفی از «آنتیگونه» همچون ایده‌پردازی در متن، گرافیک، تبلیغات، طراحی لباس، طراحی صحنه و... با ما همکاری کرده است و این تجربه بسیار دل‌نشینی برای گروه ما بوده است.»
آگاه در واکنش به این پرسش که آیا تابه‌حال از هوش مصنوعی در تئاتر ایران به این صورت استفاده‌شده بود، توضیح می‌دهد: «خیر، در این کشور به گواه تاریخش همیشه و در ابتدا در مواجهه با حرف‌های تازه و حتی اختراعات به‌روز با نگاهی که می‌توان گفت بدبینانه است، برخورد شده اما افرادی را در ایران می‌شناسم که تصمیم گرفته‌اند در شغل و فرآیند کاری خود همچون مهندسی و گرافیک از این ابزار قدرتمند استفاده کنند اما تابه‌حال در تئاتر ایران به این ایده پرداخت‌نشده و گروه تئاتر «امروز»، نخستین گروهی در کشور ایران محسوب می‌شود که از انواع هوش‌های مصنوعی در تولید یک تئاتر استفاده کرده است.»
او ادامه می‌دهد: «روزگاری اگر به شخصی گفته می‌شد که می‌تواند در کسری از ثانیه با شخص دیگری در خارج از کشور ارتباط تصویری (ویدئوکال) برقرار کند قطعاً باورش نمی‌شد اما حالا می‌بینیم که به‌مرور زیست مردم با تکنولوژی روز ارتباط جالبی برقرار کرده؛ به نظر من در آینده هوش مصنوعی هم در زندگی روزمره انسان تأثیر مستقیم و مهمی دارد.»
این کارگردان درباره طراحی نور و صحنه نمایش نیز می‌گوید: «سعی بر آن شده که در طراحی صحنه و طراحی نور این اثر ایده‌هایی از هوش مصنوعی (میدجرنی/ Midjourney) گرفته شود و سپس توسط طراحان گروه تکمیل و سپس اجرا شوند. در مورد کارکرد آن‌ها در این اثر سعی کرده‌ایم که هرکدام از آن‌ها در راستای زیبایی‌شناسی اثر باشد و از اضافات دوری کرده‌ایم.»
او درباره حضور سجاد افشاریان به‌عنوان تهیه‌کننده اثر نیز توضیح می‌دهد: «نمایش «آنتیگونه»، دومین همکاری مشترک من با سجاد افشاریان در مقامِ تهیه‌کننده است؛ اجرای این اثر مدیون افشاریان هست و می‌ماند، چراکه در فضای حاکم بر تئاتر ما که کمتر کسی از ایده‌های بدیع و گروه‌های جوان حمایت می‌کند، او بدون منت و چشم‌داشتی از ما حمایت کرد. از او برای اعتماد دوباره‌اش سپاسگزارم. در پایان امیدوارم تماشاگران عزیز به‌زودی با «آنتیگونه» مواجهه شوند و از اثری که حاصل زحمات نسل جدید تئاترِ ایران است، حمایت کنند.»
محمدرضا آگاه در پایان صحبت‌های خود می‌گوید: «این اثر طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده در مهرماه ۱۴۰۲ دریکی از تماشاخانه‌های تهران روی صحنه می‌رود و به‌زودی سایت تیوال برای خرید بلیت بازگشایی می‌شود.»
گفتوگو: علی کیهانی
